1 november: de obligate uitstap naar het kerkhof. De chrysanten, de bidons met water, het gezeul met borstels, harkjes en schopjes. Maar ook: het sporadisch scheefgezakte graf waar al jaren niemand meer naar kijkt, de talloze grafstenen waar de datums véél te dicht bij elkaar staan (1984-2001, 1990-2004, …), de snikkende mensen bij die de pijn van het achterblijven nog volop brandt, de radeloze blikken van degenen die al véél te vaak de uitstap naar het kerkhof hebben gemaakt…
Maar het ergst vond ik een breed graf met rechts de naam van een jonge vrouw en daarnaast een plaatje met een meisjesnaam, zonder datum. Een verhaal dat niet wordt verteld, en daarom zo verdrietig maakt.
En uiteraard: het graf van je eigen vader, al dertig jaar de grootste afwezige in je leven.
En dan naar het rusthuis, waar de tante waarbij je bent opgegroeid (lang verhaal…) steeds verder verdwaalt in de ruïnes van haar ooit zo ijzersterke geest. Maar soms, heel plots, als op een open plek in een bos bij volle maan, beseft dat ze nooit de uitgang nog zal vinden. Dat ze nooit nog thuis zal komen. Een onverdraaglijk besef, een overweldigende pijn. Ze heeft weer gehuild, zegt ze.
En dan denk je: de dood, het is verdomme soms zo slecht nog niet.
Perspectief 
