Afscheid van de waarheid?

Tags

afscheid, Gent M, Media, Nieuws

Volgende dinsdag nemen we op de (voorlopig?) laatste Gent M-avond van dit jaar afscheid van de waarheid. Voor wie het concept nog niet helemaal duidelijk is: met Gent M zeggen we dit jaar adieu tegen enkele concepten die de tand des tijds – vaak geholpen door een venijnige technologische ontwikkeling of twee – blijkbaar niet weten te weerstaan: eigendom, bijvoorbeeld, maar ook de huisarts, privacy, de computer, etc.

Met “de waarheid” bedoelen we vooral: de manier waarop de pers de waarheid probeert te achterhalen en te verspreiden. De voornaamste stelling is dat de waarheid tegenwoordig vooral wordt vermangeld door nieuwe technologieën. De rol van Facebook en Google in het aanbieden en verdelen van informatie is volgens sommigen te groot geworden. Hun aanpak, hun beslissingen zijn te bepalend geworden voor wat we te zien krijgen. Is de waarheid bestand tegen algoritmes? En zijn robots beter in het verspreiden van de waarheid of niet?

Maar er zijn nog meer factoren die ons doen afvragen of we de waarheid niet beter in een mooie ebbenhouten kist te ruste te leggen en enkele vadems onder de grond te laten verdwijnen.

Zoeken we genoeg naar de waarheid, bijvoorbeeld? Besteden we niet te veel inspanningen en middelen aan het vermaken van de mensen om ze naar onze nieuwssite te lokken, waar ze dan het serieuzere werk moeten vinden? Vinden ze daar dan wel voldoende?

Wordt de waarheid goed aan de man gebracht? Als je alles optelt – radio, televisie, krant, magazine, website, social media – dan kun je stellen dat een overgroot deel van de bevolking in Vlaanderen geïnformeerd is over de actualiteit. Hoera! Maar vertellen die cijfers wel alles? Het nieuws op een of andere manier zien passeren is niet voldoende – je hebt ook duiding nodig. Echt weten wat er aan de hand is in de wereld vergt een serieuze inspanning, en daar zijn de meesten mensen niet toe bereid. Kunnen we daar iets aan doen?

Zoals: vertellen we de waarheid wel, of brengen we ze gewoon? Vlaamse journalisten zijn minder sterk in storytelling dan Nederlanders, en zelfs die raken zelfs nog niet tot aan de enkels van de Angelsaksische voorbeelden. Kan een meer verhalende aanpak ervoor zorgen dat meer mensen mee zijn?

Is de waarheid te koop? In “De 16” (voor alle duidelijkheid: een fictiereeks) wordt op een gegeven moment een beschamend verhaal over een lid van de regering afgekocht met tachtig abonnementen op de krant die het verhaal zou brengen. Nogmaals: dat was fictie, maar het mechanisme – financieel voordeel in ruil voor de gewenste verslaggeving – bestaat wel. Is de muur tussen de commerciële afdeling en de redactie nog sterk genoeg in tijden van afkalvende verkoopcijfers en dito advertentie-inkomsten? Kun je als journalist een adverteerder nog aan de schandpaal nagelen als je weet dat je publicatie daardoor veel financiële schade zal lijden en – ik overdrijf nu een heel klein beetje – dat er misschien medewerkers zullen worden ontslaan?

Wordt er met de waarheid gesjacherd door PR-mensen en andere contentfabrikanten? Ze zijn met meer dan de journalisten, en ze hebben meer middelen en meer tijd. Klinkt onrustwekkend, maar hebben ze daardoor ook meer impact? Of lopen ze elkaar voor de voeten met hun voorstellen, persberichten, pitches en wat nog meer, zodat journalisten er alsnog aan ontsnappen?

En tot slot: hebben we de waarheid wel nodig? In ons dagelijks bestaan komt het wel eens van pas, maar mensen die het kunnen weten stellen dat democratie – tot nader order de aangenaamste der staatsvormen voor de doorsnee sterveling – enkel kan gedijen waar de waarheid wordt gerespecteerd. (Lees anders “1984” nog eens.) Als je dan naar Trumps verkiezingscampagne kijkt – die bol stond van de leugens en een haast triomfantelijk dedain voor correcte feiten – moet je je daar wel enkele vragen bij stellen. Ook in de Brexit-discussie werden tal van valse beschuldigingen ten opzichte de EU de wereld in gestuurd, waardoor veel Britten onder valse voorwendselen verleid werden tot een “Out”-stem. Kan dat allemaal zomaar?

Met een beetje geluk hebben we daar dinsdag allemaal een antwoord op. Het valt aan te bevelen om een en ander live mee te maken.

Journalistiek in de knoop

Tags

digitaal, journalistiek, krant, longread, Media, paywall, pers, tijdschrift, toekomst

Deze blogpost verscheen eerder al op de website van Gent M.

De felste kritiek op het medium krant komt niet van mensen die kranten haten. Integendeel: in het fameuze manifest van Ernst-Jan Pfauth, de uitgever van De Correspondent, lees ik ook veel liefde voor dit medium. Maar ook: bezorgdheid – véél bezorgdheid – om het voortbestaan ervan. Het moet anders, zoveel is duidelijk. Om in de toekomst nog een rol van betekenis te blijven spelen, moeten er in de traditionele journalistiek harde keuzes worden gemaakt, wat naar mijn gevoel de laatste jaren te weinig werd gedaan. Ik som hier een aantal dilemma’s op, knopen die al een hele tijd wachten om te worden doorgehakt.

1. Personalisering of niet?

Velen, ook Pfauth, verwijten de traditionele krant dat er massa’s artikels in staan die jou als lezer niet interesseren. De ene vindt sport heel interessant, de andere wil weten wat er zoal gebeurt op economisch vlak. Maar alle lezers krijgen hetzelfde pakket in de maag gesplitst. Velen onder ons zouden het appreciëren als ze hun krant konden personaliseren, een krant op maat samenstellen. (Wat alleen digitaal kan, natuurlijk.) Tegenstanders vinden dan weer dat je daardoor als lezer veel mist wat je wél ontdekt door in een klassieke krant te bladeren.

2. Achter een paywall of niet?

Dan weer wel, dan weer niet: krantenuitgevers blinken niet bepaald uit in standvastigheid als het erop aan komt om geld te vragen voor het raadplegen van hun producten. De laatste tijd hebben paywalls duidelijk weer de wind in de zeilen. In Vlaanderen wordt zelfs gewerkt aan een soort toegangsticket waarmee je de publicaties van diverse uitgeverijen kunt opvragen. Maar schrikt zo’n financiële drempel geen nieuwe lezers af, is wat velen zich afvragen?

3. Op papier of digitaal?

Vlaamse krantenuitgevers blijven hardnekkig vasthouden aan hun papieren producten. “Compleet achterhaald”, beweren de voortrekkers van de digitale revolutie. “Economisch gezien het verstandigst”, luidt de verdediging. Voor advertenties in papieren publicaties krijg je nog altijd een veelvoud dan voor online reclame. Maar papieren publicaties kun je niet of nauwelijks personaliseren (zie hierboven), zijn veel duurder om te produceren en te verdelen, en ook niet zo milieuvriendelijk. Hoelang houdt papier nog stand? Place your bets…

4. De (spontane) inbreng van lezers publiceren of niet?

Pfauth is een groot voorstander van mengvormen, waarbij artikels van de redactie samengaan met de inbreng van lezers. In het lezerspubliek zitten vaak experts die zinnige aanvullingen kunnen geven op wat journalisten in hun artikels schrijven, luidt de achterliggende redenering. Een blik op de reacties onderaan de artikels op populaire krantensites zal bij de meesten onder ons het enthousiasme voor die vox pop snel temperen. Of valt daar een mouw aan te passen?

5. Multimediaal of niet?

Vroeger was het eenvoudig: voor een krant schreef je (als we even de fotografen en illustratoren buiten beschouwing laten, natuurlijk). Op papier zijn de mogelijkheden natuurlijk beperkt, maar als je dan toch digitaal produceert, kun je maar beter de mogelijkheden daarvan optimaal benutten, menen sommigen. Het resultaat: longreads die geïllustreerd worden met animaties, geluidsfragmenten, video’s, interactieve grafieken, enzovoort. Een krant zonder beeld of geluid: kan dat eigenlijk nog?

6. Voor een breed of een nichepubliek?

Vroeger moest je als tiener vaak wachten tot papa klaar was met de krant om ze te mogen lezen. (Het kruiswoordraadsel was doorgaans al half ingevuld, met overwegend verkeerde oplossingen, natuurlijk.) Ook nu nog mikken de meeste kranten en tijdschriften op een heel uiteenlopend lezerspubliek. Die spreidstand wordt echter steeds moeilijker.  Vooral jongeren haken in grote getale af. Moet je als publicatie blijven proberen om jonge lezers te winnen, of moet je op een gegeven moment zeggen: OK, als we alleen maar lezers van (minstens) middelbare leeftijd aantrekken, dan stemmen we daar onze inhoud ook op af.

7. Inspelen op de smaak van het (grote) publiek of koppig je buikgevoel volgen?

Het is alle hens aan dek: nu kranten en tijdschriften het zo moeilijk hebben, wordt volop hulp ingeschakeld om te zoeken naar methodes om te overleven. Die hulp komt van overal zo’n beetje: de eigen marketingafdeling, externe experts, lezerspanels, enzovoort. Vaak levert dat wel bruikbare adviezen op, maar tegelijk creëert die aanpak ook een probleem: iedereen doet stilaan hetzelfde. De eigenheid, vaak een verlengstuk van de persoonlijkheid van de hoofdredacteur, gaat verloren. Men durft steeds minder. Daardoor dreigt het gevaar op eenheidsworst, waardoor je ironisch genoeg meer lezers verliest dan je er wint door je product op de smaak van zoveel mogelijk mensen af te stemmen.

Heb ik nog knopen vergeten die moeten worden doorgehakt? Voeg ze dan gerust toe in de comments.

Een nobele taak

Tags

journalistiek

“Mis jij de journalistiek nooit?”, vraagt men mij wel eens. (Op evenementen als De Nacht van de Journalistiek zelfs een keer of drie.) Ik heb het opgegeven om daar een diplomatisch antwoord voor te verzinnen. Tegenwoordig zeg ik, geheel en al naar waarheid: “En nog geen beetje!”

Als ik terugdenk aan de jaren die ik als journalist heb gewerkt, blijk ik heel wat te zijn vergeten: de maagwentelingen veroorzakende deadlines, het povere loon, de vele avonden en zondagen die je werkend doorbrengt, de kantine waar de redacties van De Standaard en Het Nieuwsblad beetje bij beetje werden vergiftigd, … Wat ik wel onthouden heb, zijn de momenten waarop je beseft waarom je journalist geworden bent. De momenten waarop je letterlijk op de eerste rij zit bij belangrijke gebeurtenissen: de verkiezingen, 9/11, de turbulente passage van Tony Mary bij de VRT, de geboorte van digitale televisie, de lancering van de eerste iMac, de allereerste uitzending van het allereerste seizoen van Idool, de handdruk van Steve Ballmer na een persconferentie (drie weken later mocht het gips eraf), reportages op Rock Werchter en Pukkelpop, interviews met fenomenen als Mark Uytterhoeven en Nicholas Negroponte, een hallucinante trip met Kelly Pfaff door de Gentse Feesten, …

Journalisten zijn doorgaans geen doeners, maar uitstekende waarnemers. Goede journalisten zijn ook nog eens behept met voldoende analytisch vermogen en talenkennis om hun waarnemingen op een begrijpelijke wijze te delen, en wel op zo’n manier dat er bij de lezer inzicht ontstaat. Dat is in mijn ogen nog altijd de taak van de journalist – een nobele taak, bovendien. En een goede journalist, dat is wat ik minstens wilde zijn.

Geen wonder dat ik dat mis, tiens.

 

De negen levens van Humo

Tags

Gent M, Humo, Jo Caudron, Media, reclame

Foto: Kris Goubert

Tweets en blogposts over “de dood van” doen het altijd goed. De dood, da’s drama – en mensen houden van drama. Niet verwonderlijk dat er afgelopen woensdag heel wat tweets de ronde deden over de uitspraak van Jo Caudron “dat Humo over vijf jaar dood zal zijn” op de eerste Gent M-sessie van dit jaar. Op zijn Facebook-pagina legt hij in nog meer detail uit waarom hij tot die conclusie komt. Interessant leesvoer!

Caudron weet waarover hij spreekt, onder andere omdat hij de voorbije jaren voor heel wat (media)bedrijven als consultant heeft gewerkt.  Maar toch ben ik het niet helemaal met hem eens. Ten eerste is zijn stelling grotendeels gebaseerd op het onevenwicht tussen de tijd die we aan bepaalde media besteden en de reclamebudgetten die eraan worden uitgegeven. Uit onderzoek blijkt dat gedrukte media verhoudingsgewijs te veel reclame-inkomsten binnenkrijgen, en volgens Caudron zal dat dus niet blijven duren. Ik vermoed dat er de komende jaren inderdaad steeds minder reclamebudgetten naar gedrukte media zullen gaan, maar niet in die mate dat er een aardverschuiving zal plaatsvinden. Toch niet binnen de vijf jaar. De reclamesector is namelijk vrij conservatief: men doet er graag wat men al heel lang doet. Volgens mij heeft dat te maken met het onduidelijke effect van reclame – als je niet weet wat de ene aanpak oplevert, welke argumenten heb je dan om voor een andere te kiezen? Maar dat is dan weer een nieuwe discussie…

Daarnaast is er ook het gevoelsmatige aspect van reclame: een advertentie in een tijdschrift heeft nu eenmaal meer uitstraling dan een online advertentie. Dus gaat men ervan uit dat ze meer teweegbrengt. (Nogmaals: zelf ben ik er niet van overtuigd dat die stelling klopt, maar dat is… je weet wel). Dat verklaart volgens mij ook de bijna even grote discrepantie tussen de tijd die we naar de radio luisteren en de reclame-inkomsten van dat medium – maar dan in omgekeerde zin. Aan radioreclame wordt verhoudingsgewijs veel minder geld uitgegeven. Omdat die pas echt te vluchtig is? (Of te slecht, maar dat is nog een andere discussie).

Een andere reden waarom ik denk – en van harte hoop – dat Caudrons voorspelling niet zal uitkomen, is dat veel van wat nu in de media en online aan de gang is, ook door niemand werd voorspeld. Wie had vijf jaar geleden gedacht dat sites als Buzzfeed zo veel bezoekers zouden krijgen? Wees eerlijk: niemand. Waren er in 2008 al concrete plannen voor Libelle TV? Ik betwijfel het. (Er waren toen, geloof ik, wel plannen voor Humo TV. Dat er niet gekomen is.) Deze sector is gewoon veel te wispelturig en te emotioneel beladen om er voorspellingen over te doen. Mediabedrijven zijn katten met negen levens. Daarom houden zo veel mensen ervan.

Ik hoop wél dat men bij Humo de analyse van Caudron niet zomaar van tafel veegt. Er moet iets gebeuren. Elk mediabedrijf moet een antwoord vinden op de trends die zijn voortbestaan bedreigen. En dat moet nu gebeuren, want straks zijn er helemaal geen middelen meer om te investeren in een oplossing, in een nieuwe weg, in die broodnodige transformatie. En dan komt Caudrons voorspelling toch nog uit – zij het met een paar jaar vertraging.

RIP (pdw)

foto © An Nelissen http://annelissen.wordpress.com/

Een stomp in de maag was het, deze tweet die deze namiddag plots opdook. Was dat waar? Of was het een macabere en vreselijk flauwe grap? Moeilijk te geloven van iemand die zich enkele weken geleden nog op de gebruikelijke wijze – geestig, dus – ergerde aan die shockspots van het BIVV. Even later kwam, alweer via Twitter, de bevestiging: Patrick De Witte is niet meer. This joke isn’t funny anymore…

Waarom heeft me dat zo aangegrepen, heb ik me de hele avond afgevraagd. Zo goed kende ik hem immers niet. (Als ik hoor hoe zijn goede vrienden over hem praten, dan vind ik dat overigens een spijtige zaak.) Ik heb hem verschillende keren gesproken toen ik nog voor De Standaard schreef, en er één keer zelfs een lang interview van afgenomen. Dat was op het einde van zo’n seizoensvoorstelling van Canvas, in het Amerikaans Theater. De Porseleinen Pony was toen het tv-programma waarmee hij ons wilde verblijden. Niet zijn beste werk, maar soit. Dat interview was wellicht ook niet mijn beste werk, want ik kan het met de beste wil van de wereld niet terugvinden op De Standaard Online. Dat er op het einde van zo’n persconferentie al eens een glas werd gedronken, is hier vast niet vreemd aan. Misschien probeerde ik Patrick wel bij te houden op dat vlak. Ik had toen wel vaker geweldige ideeën.

De laatste jaren had ik nauwelijks nog contact met Patrick, behalve af en toe via Twitter. Enkele weken liepen we elkaar nog eens tegen het lijf in de Delhaize in Ledeberg. Gezwind liep hij door de gangen van de winkel, op jacht naar ingrediënten voor everzwijn op Toscaanse wijze, als ik me niet vergis. Het zou me overigens ook niet verwonderen als hij daarna persoonlijk nog een everzwijn gaan vangen is. Hij was er de man niet naar om daar 200 vrienden voor lastig te vallen.

Een hechte persoonlijke band hadden we dus niet, maar toch ervaar ik zijn dood als een groot verlies. Is het omdat hij op bijna exact dezelfde leeftijd als mijn vader aan exact dezelfde doodsoorzaak (naar wat ik hoor) is overleden? Nee, want daar houdt de vergelijking al meteen op.

Waarom ga ik Patrick dan wel missen? Omdat hij mij zo vaak heeft doen lachen, uiteraard. Vroeger bij Humo (bekentenis: ik ben bij Computer Magazine ooit met een rubriek gestart die vollédig gepikt was van zijn rubriek ‘Zap’), later bij Deng en Mao, nog later met tv-programma’s als Kijk Eens Op De Doos, de laatste tijd vooral met zijn columns in De Morgen. En omdat hij met Comedy Casino een haast Nobelprijwaardige bijdrage heeft geleverd tot het ontstaan van een echte comedycultuur in Vlaanderen.

Ze was altijd scherp en zelden vrijblijvend, die humor van Patrick De Witte. Een en ander was vaak gericht tegen wat hem stoorde, tegen onrecht, tegen mensen die volgens hem de boel aan het verzieken waren (of zijn…), tegen leugens en bedrog. Het kon Patrick allemaal wél wat schelen, in tegenstelling tot vele andere komieken. En ook niet onbelangrijk: hij was echt onafhankelijk – iemand die zich voor niets of niemand inhield, zoals deze fenomenale open brief aan Wouter Vandenhaute zo mooi illustreerde.

Hij was met andere woorden geëngageerd – en toch geweldig grappig. Die heksentoer zie ik niet meteen iemand anders overdoen.

En daarom ga ik (pdw) dus missen.

Onderzoeksjournalistiek om twee uur ‘s nachts

Tags

journalistiek, Media, Nieuws

Ik had het helemaal uitgevogeld: onderzoeksjournalistiek zou de (Belgische) media wel redden. Als nieuwsorganisaties daar maar genoeg in investeerden, zouden ze wel weerstaan de vloedgolf van social media-diensten die de relevantie van traditionele media steeds vaker in vraag stellen. Maar op basis van een debat dat ik vorige week bijwoonde, georganiseerd door de alternatieve nieuwssite Apache en het Fonds Pascal Decroos, ziet her er niet naar uit dat we in België binnenkort veel vaker sterke staaltjes van onderzoeksjournalistiek gaan zien.

Van debatteren is – zoals wel vaker op dit soort avonden – weinig in huis gekomen, maar het was wel interessant om enkele van de schaarse Belgische onderzoeksjournalisten (Jan Antonissen van Humo en Douglas De Coninck van De Morgen) én een Nederlandse collega (Eric Smit van Follow The Money) over dit onderwerp te horen vertellen.

Er zijn een aantal redenen waarom er in ons land bitter weinig aan onderzoeksjournalistiek wordt gedaan. (Onder andere omdat het zo’n lang woord is, denk ik.)

Ten eerste is deze vorm van journalistiek vaak erg duur. Je moet een of meerdere van je betere journalisten gedurende dagen, weken, soms zelfs maanden vrijstellen om aan één verhaal te werken. Waarvan je aan het begin overigens nog niet weet of het wel zal kunnen verschijnen. De schrik voor briesende, op de tenen getrapte bigshots en – erger nog – hun leger goed uitgeruste advocaten zit er duidelijk in. En intussen kan of kunnen die journalist(en) geen pagina’s vullen of online artikeltjes die voor de nodige pageviews moeten zorgen. Zolang de media te kampen hebben met dalende inkomsten, zal er dus niet meer budget worden vrijgemaakt voor onderzoeksjournalistiek.

Antonissen en De Coninck waren het erover eens dat er nog een tweede aspect van tel is: de relatie tussen journalist en hoofdredacteur. De Coninck wees erop dat momenteel bijna alle publicaties die de publieke opinie beïnvloeden – De Morgen, HUMO, Knack, zelfs de VRT-nieuwsdienst – momenteel een hoofdredacteur hebben die daar nog niet lang zit. Volgens Antonissen moeten redacteur en hoofdredacteur elkaar nochtans blindelings kunnen vertrouwen als het op risicovolle artikels aan komt. En dat vertrouwen komt er uiteraard pas met de jaren.

Tot slot is het blijkbaar geen prioriteit bij de jonge wolven die net een opleiding journalistiek hebben gevolgd. Zoals Smit het nogal gechargeerd stelde: “Studenten journalistiek zijn luie flikkers. Die willen alleen maar interviews doen, portretjes maken, en zo snel mogelijk hun eigen column.” Kuifjes die overal ter wereld ten strijde trekken tegen het onrecht zijn ze niet. (Anderzijds: heb jij Kuifje eigenlijk één artikel zien schrijven?) Onderzoeksjournalistiek vergt serieuze offers op persoonlijk vlak. Zoals Luc Pauwels, een van de auteurs van De Keizer Van Oostende en ook aanwezig op het debat, het stelde: “Wij moesten dit boek na de werkuren maken. Concreet betekende dat dat wij meestal om twee uur ’s nachts de koppen bij elkaar staken om te zien hoever we stonden.”

Dichter bij Kuifje kom je als journalist niet, denk ik.

Schiet niet op de journalist

 

Er is de voorbije dagen, in de nasleep van het busongeluk in Sierre, zo hard gezanikt over “de journalisten”, “de pers” en “de media” dat het me de strot uitkomt. Ook vlak na het Pukkelpopdrama kreeg ik er al de kriebels van. Het moet maar eens afgelopen zijn, vind ik. Nu de mediastorm rond dit ongeluk is gaan liggen, is het moment misschien gekomen om hier eens rustig over na te denken en te discussiëren.

 

 

Eerst een kleine denkoefening. Beantwoord voor je zelf eens deze vragen voor je verder leest:
1) Heb jij vandaag je werk 100% perfect uitgevoerd? Meer nog: leg je elke dag een foutloos parcours af?
2) Als je dan toch eens een steek laat vallen, hoeveel mensen zullen dat merken?
3) Hoeveel mensen zijn in staat, of menen in staat te zijn, om te oordelen of jij je werk goed doet of niet?

Ik weet niet hoe uw antwoorden luiden, maar in mijn geval is dat:
1) Neen, ik maak elke dag ergens wel een fout (ik ben geen robot of zo).
2) Misschien één of twee collega’s of klanten.
3) Meer dan me lief is, maar eigenlijk valt dat wel mee.

Als je deze vragen aan de gemiddelde journalist stelde, zou je totaal andere antwoorden krijgen. Zoiets als:
1) Zie hierboven, wij zijn ook maar mensen.
2) Gemakkelijk enkele tienduizenden.
3) Meer dan gezond voor is voor wie dan ook.

Niet meteen een positie om jaloers op te zijn, of wel? Wat laat ons wel wezen: iedereen maakt fouten, grote en kleine. Maar perslui mogen blijkbaar niet de minste fout maken of iedereen heeft het gezien en heeft er meteen een mening over. Iedereen kan het beter. Journalisten zijn loslopend wild. Schieten op de pers is een nationale sport. Als ik de gretigheid zie waarmee journalisten worden aangevallen voor vanalles en nog wat, dan denk ik: er is iets grondig fout met onze houding ten opzichte van de pers. Hopelijk kan het onderstaande helpen om dat foute beeld wat bij te stellen.

 
Vier dingen die u moet weten over de pers

Ten eerste: in een democratie moet de pers zoveel mogelijk vrijheid hebben (lees: alleen een strikt noodzakelijke reglementering). Anders kunnen journalisten hun werk niet doen: informatie verzamelen, blootleggen wat men verborgen wil houden, verbanden leggen die ons inzicht verschaffen in de wereld waarin we leven. De pers muilkorven is de deur openzetten naar machtsmisbruik, gesjoemel (nu ja: méér gesjoemel), bandeloosheid. Wil dat zeggen dat journalisten maar mogen doen wat ze willen? Natuurlijk niet. Maar: laat ons zuinig zijn met het reglementeren van de media.

Ten tweede: journalisten komen tegemoet aan een reële vraag. Er is iets misselijkmakend hypocriet aan het alomtegenwoordige gekanker over de overdreven media-aandacht voor het busongeluk enerzijds, en het feit dat tal van kranten en tv-uitzendingen de voorbije dagen enorm goed scoorden. Sorry, maar mij maak je niet wijs dat het land netjes verdeeld is in twee verschillende soorten mensen, in zuivere voor- en tegenstanders. Ik ben er rotsvast van overtuigd dat heel wat mensen in het openbaar kritiek hebben op de werking van de pers, maar wel doodleuk al die extra nieuwsuitzendingen hebben meegepikt en voor het eerst in weken of maanden nog eens een krantenwinkel zijn binnengestapt. En weet je wat: je hoeft je daar heus niet voor te schamen (voor het consumeren van nieuws, bedoel ik, voor dat gehuichel moet je je natuurlijk wél schamen). Dat is een heel menselijke reactie: we willen weten wat er gebeurd is, we willen weten hoe mensen daarop reageren, we willen de verhalen horen achter deze tragedie. Waarom? Al sla je me dood, ik zou het niet weten. Ik ben geen expert in de menselijke psyche. Ik stel alleen vast.

Ten derde: journalisten zijn geen idioten. Meer nog (en dit zou wel eens hard kunnen aankomen): goede journalisten zijn een pak slimmer dan u en ik. Ze zijn beter geïnformeerd, zien sneller verbanden tussen verschillende gebeurtenissen en zijn meer dan wie ook vertrouwd met de technieken die soms worden gebruikt om ons wat op de mouw te spelden. Maar: zelfs de beste journalisten zijn geen perfecte journalisten. Ook zij kunnen fouten maken. Persoonlijk ben ik er bijvoorbeeld van overtuigd dat het publiceren van de foto’s van de slachtoffers van het busongeluk een foute beslissing was. Maar ik ben er even stellig van overtuigd dat dat een bewuste beslissing was, een beslissing die werd genomen nadat alle voor- en nadelen ervan overwogen zijn. Met kennis van zaken, met de ervaring die deze mensen hebben, en met respect voor de medemens. Die is ver te zoeken bij het soort journalisten die de getroffen scholen belegerden, familieleden van slachtoffers lastig vielen om zo snel mogelijk een (hopelijk zo emotioneel mogelijke) reactie te krijgen. Journalisten die deze getuigenis maar eens moeten lezen. Dat zijn in mijn ogen laakbare journalistieke praktijken. Het zou daarom geen kwaad kunnen als de media zelf werk zouden maken van duidelijke richtlijnen van wat kan of niet kan in deze materie.

Ten vierde: de media zijn – met uitzondering van de VRT (alhoewel…) – een commerciële activiteit. Ze werken in een markt waarin keiharde concurrentie speelt. Een markt die het bijzonder moeilijk heeft omdat we allemaal het nieuws veel liever gratis op het internet lezen dan ervoor te betalen in de krantenwinkel. Een markt waarin werkzekerheid exotischer is dan een eskimo in een mangoplantage. Waarin mensen al eens dingen tegen hun zin doen om hun job te houden. Omdat er thuis kinderen rondlopen die eten, nieuwe kleren, speelgoed en een goede opleiding nodig hebben. Dat bepaalt soms wat we te zien of te lezen krijgen in de media. Het zou niet mogen, maar het is zo (tot spijt van wie het benijdt…). Als jij weet hoe het kan worden opgelost, laat het dan zeker weten.

 
Omgaan met  fouten

Persoonlijk ben ik van mening dat er in de verslaggeving over het busongeluk fouten zijn gemaakt: feitelijke fouten, maar vooral inschattingsfouten en wellicht zelfs ethische fouten. Er zijn fouten gemaakt uit gebrek aan ervaring, als gevolg van tijdnood, van werkdruk en ongetwijfeld ook van commerciële druk. Tal van journalisten, hoofdredacteurs en uitgevers hebben de voorbije weken moeilijke keuzes moeten maken, keuzes waar zelfs de meest bekwame en ervaren mensen heel veel moeite hadden (zie ook wat iemand als Peter Vandermeersch in Nederland is overkomen door de berichtgeving over prins Friso in NRC). We moeten ons niet wijsmaken dat wij het allemaal beter, laat staan perfect hadden afgehandeld.

Natuurlijk zou het goed zijn als alle hoofdredacteurs de komende weken, nu de rust op de redactie is teruggekeerd (voor zover dat ooit het geval is, natuurlijk), eens goed nadenken over hun aanpak van dit verhaal, eens tijd maken voor een evaluatie. Ik ben er zelfs vrij zeker van dat dat zal gebeuren. Ik heb in het verleden, toen ik er nog zelf één was, maar al te vaak vastgesteld dat journalisten ook hun eigen werk met hun typische kritische blik bekijken.

Wil dat zeggen dat er in de toekomst geen fouten meer zullen worden gemaakt? Zolang kranten, tijdschriften, radio- en tv-reportages door mensen worden gemaakt, is de kans groot dat we deze discussie nog vaker gaan houden. Alleen hoop ik dat wat meer mensen datgene gaan opbrengen waar het volgens hen de voorbije dagen zo hard aan ontbrak in de berichtgeving: wat meer respect.

Achterhoedegevecht?

• 38% van de Belgische journalisten is niet terug te vinden op Facebook.
• Circa 9% gebruikt Twitter voor beroepsdoeleinden.
• Ruim de helft (57,1%) gebruikt  nooit RSS-feeds.
• Bijna de helft (46,2%) bezoekt nooit blogs die verbonden zijn met de bedrijven waar ze over schrijven.

Dat zijn enkele van de meest opvallende resultaten van een onderzoek dat we bij Quadrant Communications (mijn werkgever) hebben uitgevoerd, en dat hier verder wordt toegelicht. (Inderdaad, alsof ik mijn eigen blog nog niet genoeg verwaarloosde, ga ik nu ook nog voor het werk bloggen. Schandalig, ik weet het…)

Toen we het onderzoek voorbereidden, dacht ik niet dat het gebruik van social media bij journalisten veel hoger zou liggen. Ik schat dat er op dit vlak weinig verschil is tussen het gebruik bij journalisten als in andere beroepscategorieën (webbouwers en marketeers niet te na gesproken). Een collega op het werk vond dat vrij normaal. Ik niet.

Social media – of laten we het nog eens Web 2.0 noemen – lijken me namelijk gemaakt voor journalisten. Met een beetje zoekwerk vind je al snel tal van nuttige tips of hele handleidingen om zaken als Twitter, Facebook, LinkedIn, RSS en blogs te gebruiken voor journalistieke werk. Ze kunnen helpen bij het vinden van nieuws, het verifiëren van feiten, het zoeken naar experts, als inspiratie voor dossiers, als voorbereiding op interviews, enzovoort. Het is tegelijk een bron van informatie, een geavanceerd communicatiekanaal en een alternatief publicatie-instrument. What’s not to like?

Zelf heb in de tweede helft van de jaren negentig meegemaakt hoe het internet – good ol’ Web 1.0 en vooral e-mail, natuurlijk – zijn intrede deed in het vak. Ik was er persoonlijk meteen wild van – ook omdat ik over sommige van die doorbraken mocht schrijven – maar ik merkte hier en daar toen ook wat weerstand. “De telefoon is het belangrijkste instrument van elke journalist”, heb ik een collega destijds letterlijk horen zeggen. (En hij had niet helemaal ongelijk, denk ik) En toch gebruikt elke journalist momenteel het internet.

Laten we nog enkele decennia verder teruggaan in de tijd, toen ik krantenpapier vooral nog zag als een basisingrediënt van papier-maché. Midden de jaren zeventig zaten twee journalisten de telefoonrekening van hun uitgever flink de hoogte in te jagen om te weten te komen wie er achter het Watergate-schandaal zat. Ik weet helaas niet meer waar ik dat heb gelezen, maar blijkbaar was het in die tijd eigenlijk not done om, zoals Bernstein en Woodward, een belangrijk journalistiek dossier grotendeels per telefoon tot een goed einde te brengen. (“De deurbel is het belangrijkste instrument van elke journalist”, zou je hun collega’s destijds misschien hebben horen zeggen.) En toch gebruikt elke journalist tegenwoordig zijn telefoon.

Wat denken jullie? Vinden jullie het normaal dat journalisten social media niet vaker (of misschien zelfs minder vaak) gebruiken dan de gemiddelde Belg? Hebben jullie enig idee waarom ze dat niet vaker doen? Is dit opnieuw een achterhoedegevecht – zoals met de telefoon en e-mail destijds – of is er meer aan de hand?

Journalisten moeten op LinkedIn

Nu we toch bezig zijn. Journalisten moeten niet alleen bloggen en twitteren – of dat tenminste overwegen – maar zeker ook een LinkedIn-profiel aanmaken en onderhouden.

Ik verklaar me nader. Het is de laatste weken wat kalmer op kantoor. Nogal wat journalisten en contactpersonen bij onze klanten zijn met vakantie, en een aantal publicaties waar we veel mee te maken hebben verschijnen niet (zo vaak) in de zomer. Een ideaal moment dus om onze persdatabase nog eens grondig door te nemen en ervoor te zorgen dat alle gegevens up-to-date zijn. Daarbij proberen we geregeld een beroep te doen op LinkedIn, maar valt dat even tegen, jongens. Ik schat dat de helft van alle Belgische journalisten geen LinkedIn-profiel heeft, en dat heel wat van de bestaande profielen nauwelijks worden onderhouden. Journalisten die we vorige week nog aan de lijn hadden blijken volgens LinkedIn nog bij een publicatie te werken waar ze al twee of drie jaar weg zijn.

De voordelen van LinkedIn voor journalisten zijn nochtans overduidelijk. Het is een van de eenvoudigste manieren om een enorm netwerk op te bouwen. En zoals ze zeggen: in de journalistiek is het niet what you know, maar who you know wat telt. Zo’n netwerk kan geweldig helpen bij je research. Ben je bezig met een verhaal over firma X en wil de woordvoerder je niet helpen, dan vind je via LinkedIn binnen de kortste keren wel een aantal werknemers van die firma die in jouw netwerk of dat van een kennis zitten. LinkedIn biedt bovendien allerlei groepen waarvan je je lid kunt maken en waarin discussies worden gehouden die voor de leden van die groep relevant zijn. Toegegeven, het niveau van die discussies is niet altijd indrukwekkend, maar je kunt er gemakkelijk een vraag in kwijt die doorgaans wel wordt beantwoord door een paar mensen. En wil je een antwoord op een heel specifieke vraag, dan is LinkedIn vaak de meest efficiënte manier om een expert te vinden die je daarmee kan helpen. Laat de bezoekers van LinkedIn gerust ook weten waar je mee bezig bent. Het zou niet de eerste keer zijn dat je langs die weg plots een tip krijgt dat je onderzoek een heel eind vooruit helpt of een andere weg uitstuurt.

En zeker niet onbelangrijk: door je LinkedIn-profiel up-to-date te houden (m.a.w. door je huidige job te vermelden en beter nog: je specialisaties op te sommen) vermijd je dat PR-mensen je contacteren met onderwerpen waar je niets mee kunt aanvangen. Of toch een beetje… Uit eigen ervaring weet ik hoe vervelend het is als een PR-verantwoordelijke je belt of mailt met een voorstel dat in de verste verte niets te maken heeft met de zaken waar je gewoonlijk over schrijft. “Hallo, ik zie dat u de mediaspecialist bent van De Standaard, en daarom dacht ik dat u wel geïnteresseerd zou zijn in ons nieuw gamma cd-r’s en andere herschrijfbare media…” (Echt gebeurd!) Uit een onderzoek dat we de voorbije weken hebben gehouden – en waarvan we in de loop van de zomer de resultaten zullen bekendmaken – blijkt dat dit soort zaken nog altijd voor heel wat ergernis zorgt. Ik zeg niet dat LinkedIn het probleem helemaal gaat oplossen, maar het kan alleszins geen kwaad.

Volgende week: Journalisten moeten op Facebook! 🙂

Journalisten moeten bloggen en twitteren

In Media.com – de vrijdagse bijlage van De Morgen over oude nieuwe media – stond vorige week heel wat lekkers: interviews met de oprichters van Twitter, Vint Cerf,  Jo Caudron (websitebouwer, Taliban-strijder en boomkweker inéén) en de Adnerds. Ook het interview met Jeff Jarvis, de auteur van “What Would Google Do?”, was bijzonder leerrijk. Zeker als hij dingen zegt zoals:

In een economie waarin individuen steeds belangrijker worden, moet je als journalist een eigen meerwaarde creëren. Begin een blog, start een videokanaal of deel je ideeën via Twitter. Een journalist moet naam maken. De kans is immers groot dat hij of zij binnenkort zonder werk zit en dan is die naam het enige wat nog overblijft.

Misschien is zijn pessimisme wat overdreven en ingegeven door de ronduit dramatische situatie in de VS, waar dit jaar al circa vier keer zoveel journalisten zijn ontslagen als er hier in België rondlopen. Maar in wezen maakt dat niet uit. Social media – blogs, Facebook, Twitter en konsoorten – knibbelen steeds meer aan het marktaandeel van de klassieke media, en deze communicatievormen zijn inderdaad veel persoonlijker dan hun oudere broertjes. Wie iets schrijft (of fotografeert, of presenteert, of twitter, etc.), wordt stilaan belangrijker dan waar iets verschijnt. Wie blogt, is dus in het voordeel. Je zou dus geneigd zijn Jarvis’ oproep aan journalisten om te bloggen en te twitteren bij te treden.

Alleen: wat als élke journalist nu begint te bloggen? Hoe maak je naam tussen al die duizenden anderen? Dat wordt een immens gevecht om de strijd voor de aandacht van het publiek. Wordt de verleiding dan niet heel groot om te scoren door middel van sensationele berichten, waarbij men “creatief omspringt met de werkelijkheid”? Toegegeven: dat gebeurt nu al. Maar de klassieke media zijn collectie creaties, waar dus ook een vorm van sociale controle bestaat. Zal het zelfregulerende karakter van het internet volstaan om te vermijden dat dit een gewoonte wordt? En belangrijker misschien: wanneer is het online leespubliek talrijk genoeg opdat al die bloggende en twitterende journalisten een achterban kunnen opbouwen die iets voorstelt? Wie nu nog naam moet maken op Twitter of via een blog, zal merken dat het vrij traag gaat om je lezerspubliek op te bouwen. Tenzij je Oprah Winfrey heet, natuurlijk…

Bij de Belgische journalisten is Twitter alleszins nog niet doorgebroken. Hier is geen wetenschappelijk onderzoek aan voorafgegaan, maar volgens mij zijn dit bijvoorbeeld de enige Belgische journalisten met een Twitter-account:

1. Jozef Schildermans – http://twitter.com/jozefs 
2. Kristof Van der Stadt – http://twitter.com/Stoffel 
3. Frederik Tibau – http://twitter.com/frederiktibau
4. Raphael Cockx – http://twitter.com/raphaelcockx 
5. Koen Vervloesem – http://twitter.com/koenvervloesem 
6. Andy Stevens – http://twitter.com/Andhi
7. Jan Martynowski – http://twitter.com/martynowski 
8. Bart Van Belle – http://twitter.com/bartvanbelle
9. Pieter Suy – http://twitter.com/pietersuy
10. Bart Goossens – http://twitter.com/mbargo 
11. Ben Serrure – http://twitter.com/BenSerrure
12. Jibbe Van Oost – http://twitter.com/JibbeVO
13. William Visterin – http://twitter.com/wvvisterin 
14. Bram Souffreau – http://twitter.com/kapingamarangi
15. Ludovic Vanhee – http://twitter.com/ldvcvh
16. Dominique Deckmyn – http://twitter.com/ddeckmyn
17. Brecht Decaesteecker – http://twitter.com/brechtdc
18. Ivan De Vadder – http://twitter.com/vadderi
19. Kristoff Tilkin – http://twitter.com/ktrane
20. Hannes Coudenys – http://twitter.com/hannes_nieuwsbe
21. Pieter Dumon – http://twitter.com/pdumon
22. Damien Van Achter – http://twitter.com/davanac
23. Stefaan Anrys – http://twitter.com/StefaanAnrys
24. An Olaerts – http://twitter.com/tanteannie
25. Béa Ercolini – http://twitter.com/beaercolini
26. Pieterjan Van Leemputten – http://twitter.com/pieterjanvl
27. Myriam Leroy – http://twitter.com/My_L
28. Melanie De Vrieze – http://twitter.com/mdevrieze
29. Els Bellens – http://twitter.com/ebellens
30. Karl Vannieuwkerke – http://twitter.com/Vannieuwkerke
31. Karen Van Godtsenhoven – http://twitter.com/KarenVG83
32. Monica Monté – http://twitter.com/sart68
33. Stefan Grommen – http://twitter.com/sgrommen
34. Stefaan Werbrouck – http://twitter.com/swerbrou
35. Roland Legrand – http://twitter.com/RolandLegrand
36. Olivier De Doncker – http://twitter.com/odedoncker
37. Jan Debackere – http://twitter.com/jandebackere
38. Tom Van de Weghe – http://twitter.com/tomvandeweghe
39. Eric Goens – http://twitter.com/ericgoens
40. Jeroen Wils – http://twitter.com/jeroenwils
41. Hans De Ridder – http://twitter.com/hansderidder
42. Jamie Biesemans – http://twitter.com/jamiebiese
43. Sam Feys – http://twitter.com/samfeys
44. Stef Gyssels – http://twitter.com/stefgyssels
45. Philippe Coppens – http://twitter.com/phico
46. Davy Geens – http://twitter.com/davygeens
47. Lesley Demuynck – http://twitter.com/pacman77
48. Katrien Schuermans – http://twitter.com/graficdoctor
49. Bart Stoffels – http://twitter.com/BartStoffels
50. Seger Bruninx – http://twitter.com/SegerBruninx
51. Eric Beeckmans – http://twitter.com/ericbeeckmans
52. Bruno Koninkx – http://twitter.com/BrunoKon
53. Maarten De Gendt – http://twitter.com/maartendegendt
54. Bart De Vliegher – http://twitter.com/bartdevliegher
55. David Vanlaer – http://twitter.com/lividpuntbe
56. Raf Weverbergh – http://twitter.com/rafweverbergh
57. Luc Blyaert – http://twitter.com/blyaert
58. Ines Minten – http://twitter.com/inesminten
59. Alain Gerlache – http://twitter.com/AlainGerlache
61. Philippe Laloux – http://twitter.com/philaloux
62. Elke De Pourcq – http://twitter.com/elebridith
63. Filip Cleeren – http://twitter.com/FilipCleeren
64. Olivier Duquesne – http://twitter.com/olivierduquesne
65. Brecht Decaluwé – http://twitter.com/caluweski
66. Kristof Nuyens – http://twitter.com/theDMM
67. “Natanoj” – http://twitter.com/Natanoj
68. Maïlys Charlier – http://twitter.com/Euterpe82
69. Gregoire – http://twitter.com/ArnoKatcha
70. JF Herbecq – http://twitter.com/jfherbecq
71. Francoise Raes – http://twitter.com/frae_
72. Peter De Groote – http://twitter.com/peterdegroote
73. Philippe Allard – http://twitter.com/PhilippeAllard
74. Elke Pattyn – http://twitter.com/elkepattyn
75. Debbie Pappyn – http://twitter.com/classetouriste
76. Christian Zeugin – http://twitter.com/ChristianZeugin
77. Stijn Govaerts – http://twitter.com/stinusg
78. Yves Thiran – http://twitter.com/yvesthiran
79. Laura Cerrada – http://twitter.com/larapporteuse
80. Patrick Van Campenhout – http://twitter.com/VanCampenhout
81. Marc Dirix – http://twitter.com/marcdirix
82. “galloy” – http://twitter.com/galloy
83. Willy De Backer – http://twitter.com/3eintelligence
84. “ModernMom” – http://twitter.com/_ModernMom_
85. Mehmet Koksal – http://twitter.com/mehmetkoksal
86. Katrien Stragier – http://twitter.com/katrienstragier
87. Wim Verdoodt – http://twitter.com/wimverdoodt
88. Steven Samyn – http://twitter.com/SamynWetstraat
89. Veerle Vd Broeck – http://twitter.com/dropje
90. Tim Van der Mensbrugghe – http://twitter.com/mensbrugghe
91. Floris VC – http://twitter.com/florisvc
92. Dirk Denidorm – http://twitter.com/Denidorm
93. Wim Feyaerts – http://twitter.com/wimfey
94. Marian Kin – http://twitter.com/cbke
95. Karolien Selhorst – http://twitter.com/kselhorst
96. Eddy Eerdekens – http://twitter.com/eddyeerdekens
97. Kim Clemens – http://twitter.com/kimcle
98. Frederic Vansteenkiste – http://twitter.com/kweeet
99. Ludo Schildermans – http://twitter.com/ludoschi
100. Wim De Preter – http://twitter.com/BC_Carl
101. Michiel Galle – http://twitter.com/MiGalle
102. Thomas Mels – http://twitter.com/thomasmels
103. Bart Brinckman – http://twitter.com/brinckie
104. Hilde Van Gool – http://twitter.com/hvangool
105. Peter De Lobel – http://twitter.com/peterdelobel
106. Goedele Devroy – http://twitter.com/GoedeleDevroy
107. Rob Heirbaut – http://twitter.com/heirbar
108. Yves Delepeleire – http://twitter.com/delepeleire
109. Wim Winckelmans – http://twitter.com/wwinckelmans
110. Lotte Alsteens – http://twitter.com/tfannis
111. Bart Dobbelaere – http://twitter.com/bartdobbelaere
112. Valerie Droeven – http://twitter.com/BeenieQueen
113. Tom Heremans – http://twitter.com/standaardtom
114. Wim Lecluyse – http://twitter.com/dso_wle
115. Peter Gorlé – http://twitter.com/petergorle
116. Christophe De Caevel – http://twitter.com/ChDeCaevel
117. Paul Geudens – http://twitter.com/pege1891
118. Martin Buxant – http://twitter.com/Le_Bux
119. Kenneth Dée – http://twitter.com/kennethdee
120. Sam Delbeke (?) – http://twitter.com/nonkelsam
121. Nina Lamparski – http://twitter.com/ninaism

Van sommigen is niet helemaal zeker of ze wel zijn wie ze beweren te zijn, en andere zijn dan weer passieve accounts, bedoeld om andere twitteraars te volgen, maar niet om zelf iets te verkondigen. De overmatige vertegenwoordiging van computerjournalisten bewijst dat de doorsnee-journalist allesbehalve overtuigd is van het nut van Twitter. Alleen de toekomst zal uitwijzen of dat terecht is, natuurlijk. Maar als ik journalist was, zou ik toch al beginnen te experimenteren met blogs en twitteren. Nu je nog de keuze hebt…

Update dd 5/9: naam toegevoegd en de aanvullingen van de voorbije weken gewoon onder de oorspronkelijke lijst gezet, zodat het een beetje overzichtelijk blijft.

Update dd 28/9: drie namen ineens toegevoegd.

Update dd 13/10: vier namen toegevoegd, maar ook twee geschrapt, wegens geen journalist meer:
– Davy Vandevinne – http://twitter.com/davyvandevinne
– Mateusz Kukulka – http://twitter.com/mateusz

Update dd 28/10: nog eens vier namen toegevoegd.

Update dd 2/2/2010: nog eens drie namen toegevoegd. We zitten aan 50!

Update dd 30/3/2010: een heleboel namen toegevoegd, waarbij ik onder andere deze Twitter-lijst rijkelijk heb geplunderd, waarvoor dank, uiteraard.

Update dd 2/4/2010: Bij de vorige update zijn er een paar namen weggevallen, maar die zouden nu (hopelijk allemaal) terug moeten staan. En daarmee zitten we boven de 100. Tijd om eens na te gaan of we dit niet op een andere manier kunnen presenteren (oa. gesorteerd volgens publicatie). Suggesties en/of helpende handen zijn welkom.

Update dd 2/4/2010: Heel wat namen toegevoegd, onder andere dankzij @florisvc – waarvoor grote dozen hartelijken dank! En ook dankzij @VincentVQ, een fervent verzamelaar van Twitter-accounts van (politieke) journalisten. Ook een tweetal accounts gecorrigeerd (waren van Twitternaam veranderd).